Σίγουρα όχι για το τι μπορεί ένα μωρό να Κάνει, ή για το τι Γνωρίζει, ή για το τι Έχει, αλλά απλά για το τι Είναι.
Δεν υπάρχει επιφανειακότητα, απάτη ή υποκρισία. Το μωρό εκφράζει τα αληθινά του συναισθήματα. Εννοεί αυτό που λέει. Είναι ο ορισμός αυτού που λέμε, ότι είναι ο εαυτός του.
Αυτός ο αυθεντικός εαυτός  μέσα σε κάθε άτομο είναι γοητευτικός, μαγνητίζει κι επηρεάζει άλλους ανθρώπους. Έχουμε την αίσθηση ότι είμαστε σε επαφή με κάτι πραγματικό.

Όταν λέμε ότι κάποιος έχει ή είναι προσωπικότητα, αυτό που μάλλον εννοούμε είναι ότι έχει απελευθερώσει τις δημιουργικές δυνατότητες μέσα του και είναι ικανός να εκφράζει τον αυθεντικό του εαυτό.
Όταν λέμε ότι κάποιος δεν έχει προσωπικότητα, αυτό που συμβαίνει είναι ότι δεν εκφράζει  τον δημιουργικό του εαυτό. Τον έχει περιορίσει, κλειδώσει, αναστείλει. Για τον α ή τον β λόγο φοβάται να είναι ο εαυτός του, φοβάται να εκφράσει τον εαυτό του και τον έχει κλειδώσει σε μια εσωτερική φυλακή. Τα συμπτώματα αυτής της αναστολής είναι διάφορα: ντροπαλότητα, δειλία, έντονη συνείδηση του εαυτού του, εχθρότητα, ενοχή, αϋπνία, νευρικότητα, ανικανότητα να τα πηγαίνεις καλά με τους άλλους… και ματαίωση, όπου η βασική του ματαίωση είναι η αποτυχία να είναι ο εαυτός του και να τον εκφράσει ικανοποιητικά.

Πως δημιουργείται αυτή η αναστολή του εαυτού

Μια τορπίλη για να φτάσει στον στόχο της έχει κάποιους μηχανισμούς όπου παίρνει feedback ανάλογα την πορεία της. Το feedback αυτό είναι κυρίως αν φεύγει εκτός πορείας, προκειμένου να διορθώσει την πορεία της, και παίρνει επίσης feedback αν είναι στην σωστή πορεία για τον στόχο.

Για έναν άνθρωπο το αντίστοιχο αυτό feedback αν φεύγει εκτός πορείας κάποιος το λέμε κριτική. Πχ – Είσαι λάθος, είσαι αλλού, πρέπει να διορθώσεις τον τρόπο σου…

Πάραυτα ο σκοπός του αρνητικού feedback είναι να τροποποιήσεις την ανταπόκριση σου και να αλλάξεις την πορεία δράσης σου, όχι να τα σταματήσεις όλα. Αν το αρνητικό feedback λειτουργεί κατάλληλα, μια τορπίλη αντιδράει στην ‘κριτική’ όσο χρειάζεται για να διορθώσει την πορεία της, και συνεχίζει να κατευθύνεται προς τον στόχο της. Παρεμπιπτόντως αυτή η πορεία αποτελείται από μια σειρά ζικ ζακ.

Βέβαια αν ο μηχανισμός  είναι πολύ ευαίσθητος στο αρνητικό feedback, τότε η τορπίλη υπερ-διορθώνει την πορεία, κι έτσι αντί να κατευθύνεται προς τον στόχο, θα αποδώσει παραπάνω πλευρικά ζικ ζακ, ή θα σταματήσει τελείως την πορεία της.

Κάπως έτσι λειτουργεί και ο δικός μας μηχανισμός. Πρέπει να έχουμε αρνητικό feedback – κριτική, για να λειτουργήσουμε ως προς τον σκοπό μας, να διευθύνουμε την διαδρομή μας, να οδηγηθούμε σε ένα στόχο.

Το αρνητικό feedback στην ουσία αυτό που λέει είναι: Σταμάτα αυτό που κάνεις ή τον τρόπο που το κάνεις, και κάνε κάτι άλλο ή κάπως αλλιώς. Ο σκοπός του είναι να τροποποιήσεις την αντίδραση σου ή να αλλάξεις κάτι στην δράση σου.

Δεν λέει: Στόπ!

Λέει ότι κάτι που κάνεις είναι λάθος, κι όχι ότι είναι λάθος να κάνεις κάτι.

Αλλά όπου υπάρχει υπερβολικό αρνητικό feedback, ή όπου ο δικός μας μηχανισμός είναι πολύ ευαίσθητος στην κριτική, το αποτέλεσμα δεν είναι η τροποποίηση της αντίδρασης μας, αλλά ολική αναστολή της αντίδρασης μας.

Όταν είμαστε υπερευαίσθητοι στην κριτική είναι πιθανό να καταλήξουμε όχι μόνο στο ότι είμαστε λάθος, αλλά είναι λάθος να προχωρήσουμε γενικά.

Πχ. Πας για περπάτημα στην φύση και αφήνεις το αυτοκίνητο σου σε κάποιο σημείο που έχει ένα ορόσημο δίπλα, πχ. ένα ψηλό δέντρο. Περπατάς κάποιες ώρες και μετά όταν θες να επιστρέψεις στο αμάξι σου ψάχνεις για το συγκεκριμένο δέντρο. Σε κάποιες φάσεις όπως επιστρέφεις στην διαδρομή, χάνεται απ’ το οπτικό σου πεδίο το δέντρο, κι όταν το ξαναβλέπεις συνειδητοποιείς ότι η πορεία σου τώρα θα σε βγάλει 20 μοίρες αριστερά απ’ το δέντρο, κι έτσι πρέπει να αναγνωρίσεις ότι έχεις λάθος πορεία. Αμέσως διορθώνεις την πορεία σου και κατευθύνεσαι προς το δέντρο. Δεν υποθέτεις ότι είναι λάθος να περπατάς. Κι όμως πολλοί από εμάς είμαστε ένοχοι για κάτι τέτοια ηλίθια συμπεράσματα. Όταν πέφτει στην αντίληψη μας ότι ο τρόπος έκφρασης μας είναι εκτός πορείας ή λάθος, χάνει τον στόχο, υποθέτουμε ότι η έκφραση του εαυτού μας είναι από μόνη της λάθος, ή ότι το να πετύχουμε τον στόχο μας είναι λάθος.

Ακόμα κι όταν μιλάμε, παρόλο που μπορεί να μην έχουμε επίγνωση αυτού, λαμβάνουμε από τα αυτιά μας δεδομένα (αρνητικό feedback), ακούγοντας/παρακολουθώντας την φωνή μας. Γι αυτό τον λόγο οι κωφοί σπάνια μιλάνε καλά. Δεν έχουν τρόπο να ακούσουν την φωνή τους κι άρα feedback ως προς το πώς ακούγεται. Έτσι το αρνητικό feedback από μόνο του δεν είναι κώλυμα ή εμπόδιο για την ομιλία. Αντιθέτως μας δίνει την δυνατότητα να μιλάμε και να μιλάμε σωστά.

Για να λειτουργήσει όμως η κριτική πχ. στο παράδειγμα της ομιλίας,  χρειάζεται να γίνει την ώρα που μιλάμε και η αντίδραση μας στην κριτική να είναι τόσο ευαίσθητη που να δημιουργεί αναστολή. Αν είμαστε συνειδητά πολύ κριτικοί με την φωνή μας, ή αν είμαστε πολύ προσεκτικοί προσπαθώντας να αποφύγουμε λάθη προκαταβολικά, αντί να αντιδρούμε αυθόρμητα, τότε μπορεί ένα καλό παράδειγμα του τι μπορεί να συμβεί, θα μπορούσε να είναι ο τραυλισμός. Αν το αναγάγουμε αυτό σε σχέση με την πρόθεση αυτού του κειμένου, όλοι τραυλίζουμε σε ένα βαθμό που δεν μιλάμε αυθεντικά.

Για να φέρω ένα πιο απλό παράδειγμα που δεν χρειάζεται περαιτέρω ανάπτυξη όπως του τραυλισμού, νεαρός ενήλικας όταν ήμουν είχα εντυπωσιαστεί απ’ το πόσο εύκολα μίλαγα αγγλικά στα νησιά τα καλοκαίρια, σε σχέση με άλλα πλαίσια εκπαιδευτικά πχ. που χρειαζόταν να μιλήσω αγγλικά.

Ποια ήταν η διαφορά; Στα νησιά συνήθως είχα καταναλώσει αλκοόλ τα βράδια που μίλαγα με τουρίστριες, κι έτσι δεν είχα τόσες αναστολές, όσες στο πανεπιστήμιο που εξεταζόμουν πχ. στα αγγλικά.

Άλλωστε υπάρχουν έρευνες πχ. απ την Dr. Colin Cherry που δείχνουν ότι ο τραυλισμός δημιουργείται από υπερβολικό έλεγχο. Μετά από πειράματα της κατέληξε ότι όταν το υπερβολικό αρνητικό feedback, ή η αυτοκριτική μειωνόταν, η αναστολή εξαφανιζόταν και η απόδοση βελτιωνόταν. Όταν δεν υπήρχε χρόνος για ανησυχία ή πολύ προσεκτικότητα, η έκφραση άμεσα βελτιωνόταν.

Ο Henry Ward Beecher είπε: Δεν μου αρέσουν αυτοί οι ψυχροί, ακριβείς τέλειοι άνθρωποι, που για να μην πουν κάτι λάθος δεν μιλάνε, και για να μην κάνουν κάτι λάθος, δεν κάνουν κάτι.

Αυτό που σκέφτονται οι άλλοι δημιουργεί αναστολές.

Όταν έχεις συνειδητά έγνοια το τι σκέφτονται οι άλλοι, όταν γίνεσαι πολύ προσεκτικός για να μην δυσαρεστείς τους άλλους και να τους ευχαριστείς, όταν είσαι υπερευαίσθητος στην πραγματική ή φανταστική απόρριψη των άλλων, τότε έχεις υπερβολικά αρνητική κριτική, αναστολή και η απόδοση σου μειώνεται.

Όταν διαρκώς συνειδητά ελέγχεις κάθε λέξη, δράση ή τρόπο, αποκτάς αναστολές και γίνεσαι πολύ συνειδητός. Γίνεσαι πολύ προσεκτικός για να κάνεις καλή εντύπωση και κάνοντας το αυτό σβήνεις, συγκρατείς, αναστέλλεις τον δημιουργικό σου εαυτό και καταλήγεις τελικά να κάνεις μια φτωχή εντύπωση. Ο τρόπος να κάνεις καλή εντύπωση στους άλλους είναι να μην προσπαθείς συνειδητά να κάνεις καλή εντύπωση σε αυτούς.

Να μην αναρωτιέσαι συνειδητά το τι το άλλο άτομο σκέφτεται για εσένα, πως σε κρίνει.

Aν θέλετε μια επιπλέον διάσταση επί του θέματος με πρακτικές ασκήσεις, διαβάστε το άρθρο.

Κι αν θέλετε να υπερβείτε αυτές τις αναστολές, τότε, μπορείτε να συμμετάσχετε στην Ομάδα Συναισθηματικής Νοημοσύνης