Τροποποίηση Συμπεριφοράς

Μια πρόσφατη σχετικά στην ιστορία της ανθρωπότητας δύναμη στην ψυχολογία είναι γνωστή ως τροποποίηση συμπεριφοράς ή συμπεριφορισμός.

Η συμπεριφορική θεωρία αποδίδεται σε δυο ανθρώπους, στον Β. Φ. Σκίννερ και τον Τζον Γουάτσον. Δεν διαφώνησαν φιλοσοφικά με την θεωρία του Φρόιντ όπως είδαμε στο άρθρο: Ποιοι είμαστε κατά θρησκεία και Φρόυντ;. Ίσως πίστεψαν ότι το μονό που έπρεπε να κάνουμε ήταν να «καθαρίσουμε», να μετατρέψουμε την ανθρώπινη συμπεριφορά. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να βρούμε έναν τρόπο να δημιουργήσουμε ΣΟΥΠΕΡ «υπερεγώ» και θα ζήσουμε ευτυχισμένοι για πάντα.

Φαντάστηκαν ότι αν μπορέσουμε να βρούμε μηχανισμούς άμυνας και απώθησης, που δουλεύουν όλη την ώρα για να μην αποκαλυφθούν η κτηνωδία, ο κανιβαλισμός και όλα τα άλλα άσχημα πράγματα που βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια, τότε όλα θα δουλέψουν τέλεια. Έτσι, οι μηχανικοί μετατροπής της συμπεριφοράς έψαξαν να βρουν τρόπους να μετατρέψουν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Και τα κατάφεραν. Η μετατροπή συμπεριφοράς δουλεύει. Αλλά όπως τόνισε κάποιος, και τα βασανιστήρια επίσης.

Αυτό που μας λένε οι συμπεριφοριστές είναι το εξής: Δώσε μας τα παιδιά σου στην γέννα και σε δεκαέξι χρόνια θα σου δώσουμε πίσω ένα άτομο με συμπεριφορά και προσωπικότητα, φτιαγμένα κατά παραγγελία. Σε δεκαέξι χρόνια μπορούμε να σας παραδώσουμε έναν Πύρρο Δήμα, έναν Αλβέρτο Αϊνστάιν, έναν Αδόλφο Χίτλερ ή μια Μελίνα Μερκούρη. Απλώς συμπληρώστε την αίτηση πολλαπλών επιλογών (multiple choice), αφήστε το παιδί σας και ελάτε να το πάρετε από τον πάγκο σε δεκαέξι χρόνια. Αυτή είναι η υπονοούμενη δήλωση των σκληροπυρηνικών συμπεριφοριστών. Αλλά ας το αφήσουμε αυτό στην άκρη για ένα λεπτό και ας εξετάσουμε τη θεωρία ως έχει, αφού είτε μας αρέσει είτε όχι, εσείς και εγώ είμαστε ένα προϊόν της διαδικασίας του προγραμματισμού που ξεκίνησε με τη γέννηση μας και συνεχίστηκε καθ’ όλη τη ζωή μας.

Το πρώτο αξίωμα της μετατροπής της συμπεριφοράς είναι αυτό: Εάν κάποιος κάνει κάτι για το οποίο δεχθεί θετική αναγνώριση ή θετική ενίσχυση, είναι πολύ πιθανό να επαναλάβει την συμπεριφορά. Κάθε συμπεριφορά που αναγνωρίζεται θετικά είναι πιθανόν να επαναληφθεί.

Η επόμενη πληροφορία είναι πιο ενδιαφέρουσα. Λέει, εάν κάνεις κάτι και κανείς δεν δώσει σημασία, είναι λιγότερο πιθανό να το ξανακάνεις. Με αλλά λόγια, κάθε συμπεριφορά που αγνοείται τελικά θα σταματήσει (πρέπει να πούμε ότι όλα αυτά είναι τάσεις και όχι απόλυτα).

Η πιο σημαντική πληροφορία έχει να κάνει με την αρνητική αναγνώριση ή την τιμωρία.

Εάν κάνεις κάτι και τιμωρηθείς, τότε η αρνητική αναγνώριση θα οδηγήσει σε επανάληψη της συμπεριφοράς που αναγνωρίστηκε αρνητικά, δηλαδή που τιμωρήθηκε.

Εάν μεγαλώνοντας, η μονή φορά που σου αναγνωρίζεται κάτι είναι όταν έκανες κάτι που δεν άρεσε στους γονείς σου, τότε με την τιμωρία σε οδήγησαν να συνεχίζεις να επαναλαμβάνεις μια συμπεριφορά η οποία σε οδηγούσε στο να τιμωρείσαι.

Κάτω από συνθήκες στις οποίες η τιμωρία είναι η μόνη αναγνώριση που λαμβάνεις, αυτό θα αυξήσει τη συμπεριφορά που αναπαράγει τιμωρία. Αυτή είναι πιθανόν η πιο σημαντική πληροφορία που μπορεί να πάρει κάποιος που μεγαλώνει παιδιά, διοικεί ανθρώπους ή διδάσκει. Μπορείς να το δεις παντού αυτό. Πολλοί άνθρωποι κάνουν πράγματα αρνητικά, επειδή πιστεύουν ότι είναι ο μόνος τρόπος για να κερδίσεις την προσοχή. Όσο πιο πολύ τους δίνουμε αρνητική αναγνώριση, τόσο πιο πολύ αρνητική συμπεριφορά θα δηλώνουν.

Ας δούμε τις συνέπειες. Κοιτάξτε τις ζωές σας.

Σαν μωρά, μαθαίνουμε ότι ο πιο αξιόπιστος τρόπος για να κερδίσουμε αναγνώριση είναι να κάνουμε φασαρία. Εάν κουνήσουμε τα χέρια και τα πόδια μας και ξελαρυγγιαστούμε, κάποιος θα μας δώσει σημασία. Αυτό μας διδάσκει ένα από τα μεγαλύτερα μαθήματα της ζωής -εάν γινόμαστε ενοχλητικοί, θα μας δίνουν σημασία. Το άλλο σημαντικό μάθημα που μαθαίνουμε σαν παιδιά είναι ότι αν αρρωστήσεις, τότε θα σε αντιμετωπίζουν υπεύθυνα σαν άτομο.

Στην κοινωνία μας, έχουμε ένα σύστημα ‘προγραμματισμού’ που λέει ότι ο τρόπος για να αναγνωριστείς είναι ή να το παίζεις άρρωστος ή να είσαι ενοχλητικός. Δεν υπάρχει συνεπώς ανταμοιβή για την λειτουργική συμπεριφορά ή μοιάζει σαν να μην υπάρχει ανταμοιβή για να συμπεριφέρεσαι με λειτουργικό τρόπο. Είμαστε όλοι ένα προϊόν ενός τυχαίου, παλαβού ‘προγραμματισμού’.

Εξετάσαμε (μαζί με το άρθρο: Ποιοί είμαστε κατά Θρησκεία και Φρόυντ;) τα κυρίαρχα μοντέλα που επηρέασαν την σκέψη και οπτική των ανθρώπων μέχρι το τέλος του προηγούμενου αιώνα, και στην ουσία σε ένα βαθμό επηρέασαν τον τρόπο διαπαιδαγώγησης μας, μιας και επηρέασαν τους προγενέστερους μας.

Υπάρχει και ένα πιο πρόσφατο εξελιγμένο μοντέλο το οποίο πλέον έχει φτάσει να επηρεάζει ένα μέρος της νέας γενιάς στην Ελλάδα και σε αυτό βασίζεται η μεθοδολογία των προγραμμάτων της Μεταμόρφωσις – Προπόνησης Ζωής και της Προσωπικής Προπόνησης.

Βρίσκεται εδώ: Ποιες είναι οι ποιότητες των αυτοπραγματωμένων ανθρώπων;